Forum Ogrodnicze Oaza

Mammillaria Jozef-Bergeri - nazwa upamiętnia Józefa Bergera, niezwykłego warszawskiego kaktusiarza, długoletniego hodowcy i badacza kaktusów, autora książki "Rodzina kaktusów", w której zawarł ówczesny stan wiedzy na temat tych roślin oraz wyraził swoją kolekcjonerską pasję.





Espostoopsis dybowskii

synonimy:
Gerocephalus dybowskii, Cereus dybowskii, Cephalocereus dybowskii, Austrocephalocereus dybowskii, Gerocephalus dybowskii, Coleocephalocereus dybowskii

- to nazwa kaktusa pochodząca od nazwiska Jana Dybowskiego, podróżnika, badacza Afryki Równikowej, który był synem Ksawerego Dybowskiego, polskiego powstańca, emigranta.






Opuntia domeykoensis

synonimy:
Maihueniopsis domeykoensis, Neoporteria eriosyzoides v. domeykoensis,Copiapoa pseudocoquimbana v. domeykoensis

- upamiętnia Ignacego Domeykę - Żegotę z III części Dziadów Adama Mickiewicza, konspiratora, patriotę, który po upadku powstania listopadowego znalazł się na emigracji, sporą część dalszego życia poświęcił na badania geologiczne Andów, jest zasłużonym dla Chile mineralogiem, geologiem, inżynierem górnictwa.
Końcówka -ensis oznacza geograficzną etymologię nazwy opuncji, Opuntia domeykoensis rośnie w okolicach miejscowości Domeyko na pustyni Atacama. Warto dodać, że w Chile nazwę Domeyko nosi kilka miejscowości oraz łańcuch górski Cordylliera de Domeyko (Góry Domeyki).


fot. www.chileflora.com



Opuntia rzedowskii Scheinvar

Synonim:
Opuntia lasiacantha Pfeiff

- nazwa wywodzi się od nazwiska Jerzego Rzedowskiego, podczas II wojny światowej więźnia obozu koncentracyjnego, wybitnego botanika badającego florę Meksyku.

Nadziemna część kaktusa, czyli pęd, nazywany jest korpusem.
Korpus każdego kaktusa zawiera wiązki przewodzące, biegnące od korzeni ku wierzchołkowi rośliny, gdzie kończą się tuż pod wierzchołkiem wzrostu, warstwę kambium (miazgi) różnej grubości, tkankę asymilacyjną i okryty jest skórką (epidermą).

Korpus kaktusa może mieć kształt kolumnowy (słupowy), kandelabrowy, drzewiasty. Są też kaktusy o pędach wiotkich, rosnących jako formy pnące lub jako rośliny płożące się lub zwisające. Większość kaktusów epifitycznych tworzy formy zwisające. Pośrednią formą między kaktusami kolumnowymi a kulistymi są
rośliny walcowatego, cylindrycznego kształtu.
Niektóre kaktusy mają prawidłowy kulisty kształt, niekiedy bywają to kule spłaszczone, niektóre wreszcie kaktusy mają kształt tarczowaty lub zbliżony do dysku.

Zgrubienie, mięsistość i soczystość pędów, które są widoczne u większości kaktusów to sukulentyzm, czyli gruboszowatość. Kaktusy są roślinami gruboszowatymi, (sukulentami) przystosowanymi do życia podczas długotrwałej suszy.
Zwiększenie objętości pędu kaktusów powoduje gruba warstwa parenchymatycznej tkanki wodnej, która ma zdolność zatrzymywania wielkiej ilości wody, umożliwia to kaktusom gromadzenie zapasów wody.

Skórka, czyli epiderma, jest tkanką okrywającą, chroni ona rośliny przed niekorzystnymi wpływami zewnętrznymi, przed wysychaniem, nagłymi zmianami temperatury, nadmiernym naświetleniem. Zewnętrzne ściany komórek skórki powleczone są warstwą kutynową (kutykula), która jest nieprzepuszczalna dla wody i gazów.

Areole i aksille
Kaktusy mają charakterystyczne miejsca, z których wyrastają ciernie, a w większości wypadków również pędy boczne i kwiaty. Miejsca te nazywamy areolami. W każdej areoli kończy się wiązka przewodząca, odchodząca z głównej (centralnej) wiązki przewodzącej. Jeśli zostanie uszkodzony wierzchołek wzrostu, z areoli odrasta nowy pęd.
W areolach pojawiają się ciernie w kolejności od dołu ku górze.





Kwiaty i pędy boczne wyrastają w większości wypadków także z areol. Pojawiają się one tuż ponad cierniami.

Jednak u niektórych rodzajów miejsce, z którego wyrasta pąk kwiatowy, a także pędy boczne, może znajdować się w pewnej odległości od areoli. Zdarza się to wyłącznie u tych roślin, które nie mają żeber, a jedynie brodawki.

W tych wypadkach górna powierzchnia brodawki (łac: mammilla) jest przepołowiona podłużną bruzdą, którą nazywamy „korytkiem". Korytka takie mają zwłaszcza kaktusy z rodzaju Coryphantha.

Aksillą - pachwiną nazywane jest zagłębienia pomiędzy trzema brodawkami. Aksilla jest typowa dla wszystkich gatunków z rodzaju Mammillaria, a także dla niektórych innych kaktusów. U tych roślin boczna wiązka przewodząca, która kieruje się ku areoli, w pewnej odległości od niej rozdziela się na dwie wiązki. Jedna z nich kieruje się ku aksilli, druga dąży w kierunku areoli.

Areole, z których wyrastają ciernie, mogą być także pokryte długimi, wełnistymi lub krótkimi zbitymi włoskami, wyglądającymi jak pilśń. U niektórych gatunków włoski utrzymują się długo, u innych wkrótce giną i areole pozostają nagie. Również w aksillach mogą wykształcać się włoski wełniste lub szczeciniaste. Stanowi to istotną, cechę przy określaniu przynależności gatunkowej kaktusów.

Ciernie
Najpiękniejszą ozdobę kaktusów stanowią ciernie. Powstały one u kaktusów w wyniku przekształcenia liści. W cierniach rozróżniamy odcinek dolny (podstawę, stopę, bazę ciernia), odcinek środkowy i wierzchołek. Ciernie stopniowo tracą wodę. Dopiero wówczas, gdy dostatecznie dojrzeją, stają się mocne i twarde.

Kształty cierni są bardzo urozmaicone. Podstawowymi typami są ciernie włosowate, szczecinowate, iglaste, szydłowate i stożkowate. Przekrój ciernia jest w większości przypadków okrągły. Mogą być jednak również ciernie krawędziste, płaskie, mogą mieć na spodniej stronie „kil", a na górnej powierzchni jedną lub więcej bruzd itd.

Istnieją też ciernie „pergaminowe" lub „papierowe", które wyglądają jak wycięte z pergaminu. Dla pewnych gatunków kaktusów charakterystyczne też są ciernie z haczykowato zagiętym końcem.




Równie ważna dla określania gatunku jest barwa cierni. Właściwa barwa najwyraźniej się ukazuje po ich zwilżeniu. U niektórych kaktusów mogą być trudności z rozróżnieniem cierni białych od przezroczystych.

Ciernie bywają ułożone w areoli w jednej lub w dwu seriach. Zewnętrzną serię tworzą ciernie skrajne, wewnątrz serii zewnętrznej znajdują się ciernie środkowe (centralne). Niekiedy między cierniami środkowymi znajdują się jeszcze ciernie, tzw. „trzeciej serii". Szczególnym rodzajem cierni są glochidy. Są to zupełnie krótkie, słabe, małe ciernie, które są wyposażone w mikroskopijne, skierowane ku tyłowi haczyki. Stanowią one miniaturowe harpuny. Bardzo łatwo odłamują się, wczepiają w naskórek i mogą wywoływać bardzo nieprzyjemne następstwa. Glochidy są charakterystyczne szczególnie dla niektórych odmian opuncji. Niektóre gatunki mają ciernie kosmate.
Inną osobliwość stanowią „ciernie nektarowe". Są to skarłowaciałe ciernie, które wydzielają kropelki słodkiego nektaru.


Żebra i brodawki
są cechą charakterystyczną większości kaktusów z podrodziny Cereoideae są żebra. U podrodziny Peireskioideaei Opuntioideae żebra nigdy nie występują. Żebra mogą być niskie lub wysokie, szerokie lub wąskie. Rzecz zrozumiała, że cechy te - wysokość i szerokość żeber mogą występować w różnych kombinacjach, bywają więc żebra wysokie i szerokie, wysokie i wąskie itd. Zwykle żebra są proste, biegnące pionowo od wierzchołka rośliny do szyjki korzeniowej. Niekiedy jednak bywają skręcone spiralnie, a u roślin cylindrycznych lub kolumnowych mogą mieć układ śrubowy. Jeśli oglądamy żebra na przekroju, widzimy, że mogą mieć zarys obły lub krawędzisty. Krawędzie żeber mogą być ostre, tępe, zaokrąglone lub „obciosane". Obserwując żebra, powinniśmy też zwrócić uwagę na ich poprzeczne karby, nazywane także bruzdami.
Na krawędziach żeber znajdują się areole. Są one osadzone na powierzchni żeber lub bywają „wpuszczone" w głąb żebra. Jeżeli obserwujemy żebra z boku, możemy niekiedy rozpoznać na ich zarysie swego rodzaju wyrostki, które mają kształt „brody". Owe „brody" mogą być krótkie, silnie zarysowane, tępe, ostre, cienkie, grube itp. Znawcy zagadnienia nie uzgodnili dotychczas poglądu na sposób powstawania żeber. Również nie wiadomo jeszcze dokładnie, jak powstał typ kaktusów, które w ogóle nie mają żeber, areole ich są osadzone na szczytach brodawek, a kwiaty wyrastają z aksilli.

Oprac. na podst. Z. Fleischer, dr. B. Schutz, Kaktusy. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1990