Parę ciekawostek o tradycji pisanek
Pierwsze pisanki, jak podaje Gloger w
Encyklopedii staropolskiej, powstawały poprzez pisanie gorącym roztopionym woskiem na skorupce przy pomocy ostrego narzędzia – szpil, szydeł, kozików, a następnie zanurzenie jajka w barwniku otrzymanym z wywaru roślinnego, w odwarze z łupin cebuli, z kory dzikiej jabłoni, listków kwiatu malwy, kory olszowej, z robaczków czerwcem zwanych, w szafranie.
W wierzeniach ludowych jajko to symbol pomyślności, zdrowia, płodności, urodzaju, życia. Z kolei w rozmaitych wierzeniach religijnych jajo jest symbolem zmartwychwstania.
Tradycyjne pisanki wykonywano w ciągu całego Wielkiego Tygodnia. Służyły one nie tylko do ozdoby stołu wielkanocnego, lecz rownież jako zwyczajowe podarki. W wielu regionach dziewczęta zrobione przez siebie pisanki wręczały chłopcom jako rewanż za oblewanie ich wodą w czasie śmigusa, co tradycyjnie świadczyło o sympatii. Chłopak mogł się domyślać, jak silnym uczuciem darzy go dziewczyna z liczby otrzymanych od niej ozdobnych pisanek. Obdarowywano też pisankami dzieci przychodzące z życzeniami.
Jajo posiadało też magiczne znaczenie. Powszechny był zwyczaj dodawania jaja wielkanocnego do paszy dla bydła, wynoszenia skorup do ogrodu, aby chronić warzywa przed gąsienicami, na pole, by spowodować bujny wzrost zbóż, wrzucania skorupek na dach, by chronić domostwo przed piorunami.
Znachorki leczyły choroby przelewając nad pacjentem wodę święconą z jednej skorupki jaja do drugiej.
Tradycję malowania jaj w chrześcijaństwie wywodzi się z legendy o świętej Magdalenie, która jako pierwsza ujrzała zmartwychwstałego Chrystusa. Pobiegła wówczas znad pustego grobu do domu a tam zauważyła, że wszystkie jajka w gospodarstwie zabarwiły się na czerwono. Zabrała je ze sobą, by podzielić się nimi z apostołami, jednocześnie oznajmiając im radosną nowinę o tym, że Jezus zmartwychwstał.
Stąd jajka pomalowane na kolor czerwony stały się symbolem zwycięstwa, radości i dobrych wieści. Z kolei wg ludowej tradycji czerwień chroniła przed urokami, złą mocą.
Radość ze zmartwychwstania symbolizują też kolory żółty, różowy i zielony. Zieleń to również symbol rodzącego się życia, nadziei, wiosny. Kolor niebieski symbolizował niebo, powietrze, nadzieję na zdrowie. Brąz to wytrzymałość, siła oraz cierpliwość. Czerń oznaczała nieustającą pamięć, wieczność. Ale czarna kraszanka miała z kolei podobne znaczenie, jak czarna polewka, jeśli była wręczana przez dziewczynę kawalerowi.
Techniki sporządzania pisanek w różnych regionach
Pisanka właściwa sporządzana poprzez pisanie, czyli techniką batikową, tworzona jest poprzez naniesienie na powierzchnię jajka ornamentu z roztopionego wosku, który po zaschnięciu nie przyjmuje barwnika. Zabarwione zostają miejsca, które nie były zawoskowane. Po usunięciu wosku miejsca pod nim zachowują dawny kolor. Czynność tę można powtarzać wielokrotnie, wzbogacając wzór o nowe wzory, każdorazowo zanurzając jajko w różnych kolejnych roztworach farby, zaczynając od najjaśniejszej.
Niekiedy stosowano odwrotną kolejność barwienia, polegającą na wytrawianiu zabarwionych powierzchni stosując sok z kiszonej kapusty albo zalewę po kiszonych ogórkach.
Na Podlasiu tradycyjne pisanki wykonywało się oklejając powierzchnię jajka białym rdzeniem sitowia i kolorową włóczką. Stosowano przy tym ornamenty spiralne łączone falistymi liniami, te oklejanki wyróżniały się wypukłą fakturą.
W Łowickiem tradycyjne zdobienie jaj wielkanocnych polega na naklejeniu na ich zabarwioną powierzchnię tradycyjnych wycinanek łowickich.
Z kolei na południowym Kociewiu od końca XIX w. zaczęto stosować technikę mieszana zdobień na kraszankach. Pewne elementy nanoszono woskiem, a ponieważ taki rysunek był delikatny, mało wyrazisty, rysunki pisane woskiem uwydatniano drapaniem. W taki to sposób powstała metoda mieszana: batikowo-drapana.
Współczesne pisanki tworzy się przy pomocy różnych metod, łącząc tradycyjne ludowe ze zdobieniami reliefowymi, wycinając ażurowe koronki, stosując decoupage, oraz wiele innych technik.
Jeśli ktoś wykonuje pisanki wielkanocne, niech w tym wątku pochwali się swoimi pracami